Сакаме да учествуваме во целиот процес на носење одлуки, а политичарите ако сакаат да бидат запомнети треба да престанат да размислуваат за следните избори и мора да почнат да размислувате за оваа генерација и за следните генерации, порачаа неколку млади кои денеска пред премиерот и министрите ги презентираа резултатите од дискусиите на регионалната конференција за млади #ThinkForward: YOUth ACTion NOW!, што беше организирана од Делегацијата на ЕУ и Европската куќа.
– Денешното преземање на Владата од младите е приказ за тоа како треба да функционира носењето одлуки во регионот кога зборуваме за нашите потреби и проблеми. Сакаме младите да учествуваат во целиот процес на носење одлуки. Регионалната група за соработка и помирување работеше на овие теми во регионот и за нас регионалната соработка е најбитното нешто за развојот на земјите во регионот. Ние нудиме решение за проблемите кои ги имаме. Владите од шесторката на Западен Балкан мора да се посветат на тоа да го направат регионот позелен, затоа што се соочуваме со сериозни предизвици на енергетската транзиција и за заштитата на животната средина. Еколошките прашања се уште се маргинализирани и сметаме дека се клучни за регионот, рече Бленди Ходаи, кој беше еден од тројцата млади назначени известувачи за регионална соработка и помирување, за ментално здравје и за климатски промени и Зелениот договор на ЕУ.
Важно е, посочи тој, владите од шесте земјите од Западен Балкан да се посветат на намалување на загадувањето, како и кон тоа да развијат план и да ги инвестираат неопходните ресурси за трите најзагадени реки и градови во регионот.
– Мора да престанеме со реториката дека младината е иднината и е важна. Ако сме ви важни ако се грижите за младите луѓе тоа мора да ни го прикажете со помалку зборување и со повеќе дејствување. Ако сакате да бидете запомнети како добри државници и политичари сите треба да престанете да размислувате за следните избори и мора да почнете да размислувате за следната генерација и следните генерации, а денес таа генерација седи тука со вас на истата маса и дискутира со вас по овие прашања, додаде Ходаи.
Евроамбасадорот Дејвид Гир рече дека млади луѓе учествувале во активностите по повод Денот на Европа и во рамки на целиот проект, кој два дена се одвивал во МКЦ и групите кои беа формирани таму дискутирале за регионалната соработка и помирување, климатските промени, зелениот договор и за менталното здравје. Сите овие прашања, посочи Гир, беа избрани од младите како важни.
– Драго ни беше што имавме нивна презентација во делегацијата на ЕУ и пред амбасадори од регионот. Ова денеска е одлична можност и пред вас да ги презентираат своите ставови. Целта на оваа средба да ги слушнете овие млади луѓе, додаде Гир.
Премиерот Димитар Ковачевски на средбата рече дека е голема привилегија да се седи со млади луѓе кои навистина претставуваат авангарда во размислувањето и во тоа што го прават како во своите области на образование, така и во општественото дејствување, кое во моментот го прават или кое го правеле во минатото
– Задоволство ми е што можам да ги чујам и сите мислења кои беа изнесени и тоа на исклучително важни теми, бидејќи тие теми не ги засегаат само младите, туку ги засегаат и постарите. Меѓутоа, ги засегаат и идните генерации коишто ќе дојдат после вас. Бленди кажа една работа која јас ја кажав пред неколку дена на едно ТВ гостување: лидерите не носат одлуки кои го засегаат нивниот резултат на следните избори, туку носат одлуки кои ја засегаат подобрата иднина на идните генерации. И драго ми е што тоа го слушнав од вас, бидејќи младите на крајот на денот се двигатели на се што е ново и младите и ги донесоа промените во оваа држава како што ја гледаме сега, рече Ковачевски.
Пред неколку дена, посочи премиерот, имав предавање на Универзитетот каде работев пред да бидам член на Владата и практично во воведот сакав да им објаснам на студентите дека за разлика од западноевропските земји кои имаат еден континуитет во изминатите 60-70 години, ние во државите од Западниот Балкан практично имаме голем дисконтинуитет, затоа зашто на крајот на 80-те години на минатиот век прво моравме да го смениме системот на уредување во државата од социјалистички во капиталистички, а со тоа комплетно се сменија односите во економијата.
– Второ, живеевме во држава која беше федеративна заедница на републики и која беше консолидиран систем во секоја смисла, во смисла на енергетски консолидиран систем, во смисла на економски консолидиран систем, пазарно консолидиран систем и кој имаше врски со различни асоцијации на држави во тоа време. Кога тоа се растури, тоа беше уште еден дисконтинуитет, бидејќи прво не е така лесно да консолидирате големи системи кога нуклеарна централа ќе остане во Словенија, кога најголеми термоцентрали ќе останат во Босна, кога хидроцентралите ќе останат, исто така, некаде во Босна и во Србија, а најголемите и останати капацитети ќе останат во другите републики, истакна Ковачевски.
Тој потенцира дека поминавме еден период на хиперинфлација кој не многу земји во Европа го виделе по големата депресија пред почетокот на Втората светска војна, а ние го поминувавме во деведесеттите години. Следен дисконтинуитет, нагласи премиерот, беше недостигот на средства за инвестиции затоа што банкарскиот систем заради таа хиперинфлација беше комплетно распаднат и мораше да се носи Закон за санација на банки и практично да се приватизираат со државни финансирања – прво да се консолидираат, па потоа да се продадат на странски стратешки инвеститори.
– Потоа дојде дисконтинуитетот од војните во Југославија. Следен дисконтинуитет дојде со конфликтот во Косово, кој е во наша непосредна околина и во 2001 имавме уште еден дисконтинуитет со конфликтот во Македонија во тоа време. Во една таква низа на дисконтинуитети ние моравме да обезбедиме континуитет на развој во државата и тоа беше единствено можно доколку се има цел, бидејќи на брод што нема цел нема да му одговара ниту еден ветер. И таа цел за нас секогаш беше евроатлантската интеграција на државата. И од таа причина многу тешки одлуки беа донесени кои ретко кои држави ги донеле, а ние сме ги донеле и заради тие одлуки сега сме членка на НАТО и се наоѓаме на чекор од отворање на преговори со ЕУ, рече Ковачевски.
Премиерот посочи дека се работеше на унапредување на економијата, бидејќи засебни републики во Југославија имаа своја економска улога и своја економска филозофија во рамки на тој голем систем, при што нашата држава заедно со Косово и со Црна Гора беа региони кои доминантно се сметаа за земјоделски и за производители на вино и со доминантно трудоинтензивни индустрии, како што е текстилната и дел од металопреработувачката индустрија.
– Млади луѓе од почетокот, од формирањето на оваа држава преку нивните претприемачки идеи, преку нивните контакти со странство, преку школување во странство итн., успеаја да ги воведат новите индустрии во нашата држава, кои значат зголемување на продуктивноста, на економскиот раст, на БДП. Ако вие го споредите БДП на Македонија во 1991, 1992 и денес ќе видите дека тој е многукратно зголемен, а ако го гледаме и стандардот тој исто така е зголемен. Точно е дека имаме помалку население од тоа што сме го имале пред 20 години од последниот попис, меѓутоа исто така точно е дека сега имаме повеќе станбени единици од тоа што сме имале во тоа време, а тоа е затоа што пораснал економскиот стандард во добар дел од државата и сега може побрзо и порано младите луѓе да се одвојат и да формираат и свое семејство и да формираат и свој начин на живот што секако во западните земји е многу покарактеристично, рече Ковачевски.
Енергетската транзиција, потенцира премиерот, за жал заради сите тие дисконтинуитети не беше направена, меѓутоа секоја криза секогаш претставува и можност и затоа сега е времето кога треба да се направи таа енергетска транзиција.
– Таа енергетска транзиција е невозможна да се направи поединечно за секоја држава, бидејќи се премали. Тука зборувам за нашата и за Албанија, и за Косово, па би рекол и Србија, Бугарија и Грција со оглед на тоа дека се работи за огромни инвестиции, со оглед на тоа дека се работи за софистицирани технологии и со оглед на тоа дека се работи за периоди на повратни инвестиции коишто се над 20 години. И од таа причина исклучително е важна соработката во регионот, значи регионалната соработка. Јас гледате дека споменав и држави кои не се дел само од Западниот Балкан, туку споменав и земји кои се членки на ЕУ, како што се Грција и Бугарија, меѓутоа, значајна е соработката исто така и со нив и таа мора да се унапредува, бидејќи само низ регионална соработка преку користење на фондови, а секој оној којшто инвестирал во фонд сака да инвестира таму каде што повратот на инвестиција е поголем и каде што има поголем пазар е можно да се направи таа енергетска транзиција, истакна Ковачевски.
Самата енергетска транзиција, посочи премиерот, значи и намалување на загадувањето, значи инвестирање во нови технологии и тие нови технологии бараат нови начини на образование, нови струки на образование. Според него, секогаш младите го носат континуитетот и развојот и ќе бидат тие кои ќе го донесат следниот нов чекор во зголемување и на продуктивноста и на производството и на економскиот развој во државата.
– Добро е што од сега сте почнати да работите заедно со вашите врсници од регионот од другите шест земји. Тука се и моите колеги кои работат на иницијативата „Отворен Балкан“. „Отворен Балкан“ е практична имплементација на четирите слободи на Европа. Таа е во потполна согласност со тие принципи, меѓутоа никако не претставува замена за членство во ЕУ, ниту пак претставува замена за Берлинскиот процес што ги опфаќа сите држави. Меѓутоа, претставува практично имплементација на една регионална интеграција која нам ни е потребна од аспект на зголемување на трговија, размена на знаење и на образование на млади како вас, потребна ни е заради зголемување на културната размена, едноставно полесно движење на луѓето, на младите луѓе како вас. Зошто да снимите некаква видео или музичка продукција само во една земја кога можете тоа да го направите заедно со колеги од трите земји и зошто Охрид да биде рекламиран само тука, албанското приморје само во Албанија и српските планини само во Србија, а да не биде обратно и да бидат достапни на многу поголем пазар што ќе ја зголеми и економската размена, рече Ковачевски.
Во услови на најголема енергетска криза која ја памтиме по Втората светска војна, според Ковачевски, нашата Влада, како што прават и сите други влади, ги пушта во погон сите капацитети кои ги има, но за жал тие не се зелени.
– Но, во исто време се направија и големи проекти, прво мислам дека ја завршивме и првата фаза на чистењето на линданот во ОХИС, пуштивме веќе прва од неколкуте договорени фотоволтаични централи и тоа од 10 мегавата во Осломеј, е тоа немаше да биде можно без соработка со ЕУ, додаде Ковачевски.