Во пресрет на 80-годишнината од настаните наречени Спас на бугарските Евреи, група бугарски научници повикуваат „комеморацијата на настаните да го напушти каналот на стереотипни и митологизирачки мотиви, на постојаното наддавање во припишувањето на заслугите и на постојаното бегство од одговорноста, размислувањето и неизбришливата темна страна на она што се случи“.
„Со текот на времето, овој датум (10 март) стана тежок со пораки и молк. Зборовите на храброст, благородност и храброст коегзистираат со агресивно негирање на соучесништво во едно мрачно дело. Нашата држава никогаш не сакаше да најде јазик со кој ќе означи два неразделни и во исто време поларно спротивни историски факти: зачуваните животи на Евреите од предвоените територии на Бугарија и депортацијата во Треблинка (4–29 март 1943 г. ) од оние од окупираните земји од април 1941 година“, пишуваат авторите на апелот, пренесува еден од најголемите онлајн портали во Бугарија mediapool.bg.
„Сметаме дека официјалните ставови за судбината на Евреите под бугарска власт за време на Втората светска војна систематски страдаат од историски банкрот и морален недостиг“, посочуваат бугарските нaучници.
Научниците ја повикуваат „бугарската држава јавно, искрено и безусловно да ја признае својата одговорност со нудење извинување за прогонот и депортацијата на Евреите во текот на годините на Втората светска војна“.
Овој морален гест во никој случај не би воспоставил колективна вина на целата воена генерација, а уште помалку на следната. Напротив, тоа би било знак на зрелост и цивилизираност, заслужен подарок кон невините жртви и израз на почит кон оние кои всушност придонеле за спасување на многу човечки животи, се наведува во документот.
Автори на документот се Румен Аврамов – економист и историчар, Александар Везенков – историчар, вонреден професор Стефан Дечев – историчар, проф. Лилијана Дејанова – социолог, проф. Стилијан Јотов – филозоф. Нивниот повик веќе го поддржаа уште десетици научници, новинари, активисти за човекови права, јавни личности.
„Убедени сме дека денес нашето општество има пристап до доволно информации за судбината на Евреите под бугарска власт за време на Втората светска војна и дека е време да се фрли нов поглед на овој важен момент од нашата историја, се наведува во документот“.